Έθιμα του γάμου

Κυρίως τα παλιά χρόνια, αλλά μέχρι και σήμερα σε μερικές περιοχές της Ελλάδας, οι προετοιμασίες του γάμου για τις κοπέλες άρχιζαν όταν ήταν ακόμη μωρά παιδιά. Οι μητέρες έφτιαχναν τα προικιά για τις κόρες τους (σεντόνια, πετσέτες, κεντητά) και μάζευαν όλα τα απαραίτητα γιά το νοικοκυριό τους. Η προίκα επίσης συμπεριλάμβανε χωράφια, κοπάδια ζώων, και χρήματα. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ο πατέρας της νύφης ήταν υπεύθυνος να δώσει επιπλωμένο σπίτι στην κόρη και στο γαμπρό του!

Το μυστήριο του γάμου δεν επιτρέπεται στις εξής μέρες:
5-6 Ιανουαρίου (των Φώτων)
Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και Μεγάλης Εβδομάδας
Κατά τη διάρκεια του Δεκαπενταύγουστου (1-15 Αυγούστου)
29 Αυγούστου (Αποκεφάλιση του Ιωάννου του Προδρόμου)
14 Σεπτεμβρίου (Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού)
13-25 Δεκεμβρίου
Δεσποτικές Εορτές (Όλες τις γιορτές του Χριστού)

Στο νησί της Κω, μερικές μέρες πριν από το γάμο, έβγαιναν δύο νέες κοπέλες, ή η μητέρα της νύφης, και πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να καλέσουν όλες τις οικογένειες στο γάμο. Πριν από το γάμο (συνήθως την Παρασκευή ή το Σάββατο βράδυ), γινόταν το "νυφοστόλι". Για το νυφοστόλι ελεύθερες (ανύπαντρες) κοπέλες στόλιζαν το σπίτι της νύφης, με όλα τα προικιά της (κεντητά, κουβέρτες, σεντόνια, κλπ.). Εκεί παραβρίσκονταν όλοι οι συγγενείς και φίλοι, αλλά όχι ο γαμπρός, γιά να καμαρώσουν την καλοπροικισμένη, και προκομμένη νύφη (πολλά από τα προικιά τα έφτιαχνε η ίδια η νύφη). Οι καλεσμένοι έραιναν το νυφικό κρεβάτι με λουλούδια, φλουριά, κι άλλα χρήματα.

Την ημέρα του γάμου, γινόταν το στόλισμα της νύφης, όπου γυναίκες βοηθούσαν τη νύφη να χτενιστεί και να ντυθεί καθώς τραγουδούσαν τα σχετικά τραγούδια. Την ίδια ώρα, βιολιά και λαούτα πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού για το ξύρισμα του γαμπρού και του κουμπάρου. Μετά από το ξύρισμα, τα βιολιά και λαούτα συνόδευαν το γαμπρό και τους δικούς του, στην εκκλησία, και μετά πήγαιναν στο σπίτι της νύφης γιά να την συνοδέψουν κι εκείνη με τους δικούς της στην εκκλησία.

Κατά την τελετή του γάμου ο κουμπάρος και η κουμπάρα αλλάζουν πρώτα τα δαχτυλίδια, τρεις φορές, και μετά τα στέφανα, επίσης τρεις φορές. Οι καλεσμένοι παραστέκονταν γύρω από το ζευγάρι, και στο χορό του Ησαΐα έραιναν τη νύφη και το γαμπρό με κουφέτα και ρύζι (για να ριζώσουν), και συγχρόνως χτυπούσαν τον κουμπάρο στην πλάτη φωνάζοντας "’Aξιος".
Τα στέφανα του γάμου συμβολίζουν βασιλικές κορώνες γιατί η νύφη κι ο γαμπρός θα είναι βασίλισσα και βασιλιάς στο σπιτικό τους. Μετά από τον γάμο, ο γαμπρός και η νύφη βγάζουν τα στέφανα και τα βάζουν μέσα στην στεφανοθήκη. Την στεφανοθήκη την στολίζουν συνήθως πάνω από το νυφικό κρεβάτι, ή κοντά στο εικονοστάσιο. Μέχρι να τοποθετήσει ο παπάς τα στέφανα πάνω στα κεφάλια της νύφης και του γαμπρού, τα στέφανα είναι μέσα σ' ένα δίσκο γεμάτο με κουφέτα. Είναι παράδοση κι έθιμο να πάρουν οι ελεύθερες κοπέλες κουφέτα από τον δίσκο, και να τα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους. Την τρίτη βραδιά πιστεύουν ότι θα δούνε σέ όνειρο τον άντρα που θα παντρευτούν. Aλλο ένα έθιμο είναι ή νύφη να γράψει με μολύβι τα ονόματα ελεύθερων κοριτσιών στον πάτο του παπουτσιού της. Το πρώτο όνομα που θα σβήσει είναι της κοπέλας που θα παντρευτεί πρώτα.
Όταν ο ψάλτης διαβάζει τον Απόστολο, στο σημείο που λέει "Η δε γυνή ίνα φοβείται τον άνδρα" ο γαμπρός πατάει στα κρυφά της νύφης το πόδι, αλλά μερικές φορές τον προλαβαίνει η νύφη και τον πατάει εκείνη πρώτα. Οι καλεσμένοι σ'αυτό το σημείο βλέπουν τά πόδια του γαμπρού και της νύφης γιά να δούνε ποίος θα πρωτοπατήσει τον άλλον!
Ο παπάς δίνει στη νύφη και στο γαμπρό να πιούνε κόκκινο γλυκό κρασί από το ίδιο ποτήρι. Όσο κρασί παραμείνει στο ποτήρι, πρέπει να το πιει ο κουμπάρος κι η κουμπάρα όταν τελειώσει η τελετή.

Μετά το Μυστήριο του Γάμου, πηγαίνουν πρώτα οι γονείς της νύφης και του γαμπρού, και φιλάνε τα στέφανα και μετά τους νιόπαντρους. Η νύφη κι ο γαμπρός κατόπι βγαίνουν στον νάρθηκα της εκκλησίας όπου όλοι οι καλεσμένοι τους εύχονται "Να ζήσετε". Στην Ελλάδα, μετά την τελετή του γάμου όλοι οι καλεσμένοι περνούνε από μιά μπουμπουνιέρα. Η μπουμπουνιέρα είναι κουφέτα τυλιγμένα σε τούλι. Ο αριθμός των κουφέτων πρέπει να είναι μονός, συνήθως τρία ή πέντε. Στην Αμερική, τις μπουμπουνιέρες τις δίνουν στους καλεσμένους μετά το γλέντι. Μετά από την εκκλησία πάνε όλοι οι καλεσμένοι στο γλέντι του γάμου όπου παίζουν λαούτα και βιολιά και χορεύουν τους παραδοσιακούς χορούς. Η νύφη ανοίγει το χορό συνήθως με το τραγούδι "Ωραία πουν' η νύφη μας κι ωραία τα προικιά της" . Καθώς η νύφη χορεύει, και καθ' όλη τη διάρκεια του πανηγυριού, οι καλεσμένοι καρφιτσώνουν χαρτονομίσματα πάνω στο νυφικό της.

Μετά από το πανηγύρι, ο γαμπρός και η νύφη φεύγουν για το γαμήλιο ταξίδι (ή Μήνα του Μέλιτος). Το γαμήλιο ταξίδι ήταν μυστικό. Κανένας δεν έπρεπε να ξέρει που θα έπαιρνε ο γαμπρός τη νύφη. Όλη τη πρώτη χρονιά του γάμου δεν επιτρέπανε στη νύφη να στενοχωριέται, να πάει σε κηδεία, ούτε ακόμα να φάει κόλλυβα.